Zand is, na water, de meest gewonnen grondstof ter wereld. Het wordt gebruikt voor de bouw, maar ook voor het verstevigen en ophogen van de kust als bescherming tegen de stijgende zeespiegel. In Nederland halen we dit zand vooral uit de Noordzee, wat een flinke impact kan hebben op de natuur van de zeebodem.
“Bij het winnen van zand uit de Noordzee, maken we het bodemleven op die plekken kapot,” vertelt projectleider Martin Baptist. “Daar kunnen we niet zoveel aan doen, want het zand moet nou eenmaal gewonnen worden. Waar we wél invloed op hebben, is wáár het zand gewonnen wordt, wanneer, op welke manier en hoe diep. We weten al veel over de manier waarop waterbeweging, zandkorrelgrootte en het zeeleven elkaar beïnvloeden. Maar over hoe je dit precies door vertaalt naar methodes voor zandwinning is nog onvoldoende bekend. De heilige graal hebben we niet, en zullen we misschien ook niet vinden, maar we kunnen er wel voor zorgen dat het bodemleven zich zo snel mogelijk weer herstelt.”
Martin: “Wat ik heel mooi vind, is dat we ons in OR ELSE niet alleen richten op de technische en natuurwetenschappelijke kant, maar ook willen leren hoe de afstemming tussen de belanghebbenden kan worden verbeterd. Daarnaast hopen we dat er meer bewustzijn in de maatschappij ontstaat over welke belangen er bij zandwinning meespelen en dat er hard aan wordt gewerkt om dit zo verantwoordelijk mogelijk te doen.”
Tussen beleidsmakers, baggeraars, natuurorganisaties, vissers en wetenschappers heerst er vaak nog onbegrip over elkaars belangen. Om een voorbeeld te noemen: een diepe geul voor de kust kan nadelig zijn voor visserij, omdat de veranderde stroming vispopulaties kan aantasten. Tegelijkertijd kan zo’n geul ook de ideale plek zijn om vis te vangen. Het hangt er maar vanaf waar de geul ligt en hoe deze eruit ziet.
Wetenschap werkt stap voor stap en onderzoek gaat vaak in op één onderdeel van een ecosysteem. Hoe verschillende processen elkaar beïnvloeden kan je moeilijk uitproberen in de echte wereld. Daarvoor maakt OR ELSE gebruik van een Digital Twin, een digitaal model van de Noordzee, waarin we het samenspel van alle belangrijke factoren rondom zandwinning in de Noordzee kunnen doorrekenen. Dit digitale model is gebaseerd op het Delft3D waterbewegingsmodel van de Noordzee.
Ook zal er een Serious Game worden gebouwd waarin de spelers de opgave van toekomstige zandwinning in de Noordzee op een digitale kaart gaan inplannen. Ook hiervoor is al een basis: MSP Challenge, die binnen DigiShape al ontwikkeld is. Als we hier modules voor zandwinning aan toevoegen, bovenop datalagen voor de visserij, energieparken en kabels en leidingen in de bodem, kunnen we alles steeds meer in samenhang met elkaar bezien en doorrekenen. Met dit project hopen we dat er meer gezamenlijkheid ontstaat in de enorme opgave die voor ons ligt.
Marien ecoloog dr. ir. Martin Baptist van Wageningen Marine Research leidt het project.
Deze tekst is gebaseerd op het interview dat projectleider Martin Baptist gaf aan de Digishape-nieuwsbrief.