“Het geluid van golven tegen je schip, de vibratie die het veroorzaakt, dat zal me zeker bijblijven,” aldus Stef Gerard. “En de drukte op zee, de hoeveelheid economische activiteiten: ik ken het wel van de kaarten, maar op zee zie je echt hoeveel boorplatforms er zijn, en hoe groot een windmolenpark is,” vult Lucas Warmuth aan. “En het vaste ritme van het leven op het schip, het harde werken, het lekkere eten, en de goede sfeer draagt ook bij aan de ervaring.” OR ELSE-onderzoekers Stef Gerard en Lucas Warmuth waren van 15 tot 22 april mee op onderzoeksschip de Pelagia. De hele week woei het hard. Voor OR ELSE was het desondanks een succesvolle expeditie. Niet alles is gelukt door het ruwe weer, maar er zijn veel monsters genomen, waar de onderzoekers nu mee aan de slag zijn gegaan. Ik sprak de twee tevreden onderzoekers via Teams om een beeld te krijgen van hun werk.
Stef werkt met plankton. Plankton is de basis van de voedselketen, en als de samenstelling van het plankton verandert, of het moment waarop het aanwezig is, kan dat doorwerken in de aantallen of de soorten vissen (daar werkt een andere OR ELSE-onderzoeker aan: Alejandra) en de rest van het ecosysteem. We denken dat grootschalige zandwinning het plankton op veel manieren kan beïnvloeden. Stef gebruikt verschillende technieken om uit te vinden hoe. De metingen die vanaf de Pelagia zijn gedaan zijn daarin één stap.
Lucas is oceanograaf. Hij onderzoekt de beweging van het water, omdat dat belangrijk is voor onder meer vislarven. “Wat mij aanspreekt aan OR ELSE is dat het onderzoek zich uiteindelijk richt op aanbevelingen voor de zandwinningspraktijk, en een serieuze bijdrage kan leveren aan de samenleving.” aldus Lucas. “En het is een interessante samenwerking tussen mensen met verschillende vakgebieden.” Door gebruik te maken van modellen wil Lucas het effect onderzoeken van zandwinputten, maar ook van klimaatverandering. De data uit de metingen zullen vergeleken worden met modelresultaten.
Veel zandwinputten liggen in de zone waar het rivierwater mede de natuur beïnvloedt. De vraag is wat dat betekent voor de effecten van zandwinning. Er zijn tijdens de expeditie metingen gedaan binnen en buiten een zandwinput. “Ik ben de eerste gebruiker van de nieuwe micro-CTD. Het is speciaal voor OR ELSE aangeschaft. Dit instrument was voor iedereen een nieuw instrument, ook voor de vaste bemanning van het schip. Ook is er gebruik gemaakt van 2 mooring-lines: kabels waar verschillende instrumenten aan hangen,” vertelt Lucas. “Het was grappig om de verschillen tussen ecologisch en fysisch onderzoek te zien en te ervaren.”
Stef heeft voorafgaand aan deze expeditie al veel werk verzet in het laboratorium. De resultaten van de metingen vanaf de Pelagia worden vergeleken met de labresultaten. Als de combinatie van turbulentie en zwevend sediment in het water van de Noordzee dezelfde planktonresultaten geeft als in het lab, geeft dat vertrouwen in het model dat hij op basis van de labresultaten ontwikkelt.
Plankton is een verzamelwoord voor heel veel verschillende levensvormen. De enige overeenkomst is dat ze meebewegen met de waterstromen. De meeste zijn zeer klein, maar ook een kwal is plankton. Stef doet je begrijpen dat het een fascinerende wereld is: “Er is fytoplankton, dat net als planten energie kan opnemen uit zonlicht. En er is zoöplankton, vrij in het water zwemmende beestjes die fytoplankton eten. Zoöplankton kan op veel manieren zorgen dat het genoeg voedsel binnenkrijgt. Er zijn diertjes die het water filteren dat langs stroomt en daar hun voedsel uit halen, zoals walvishaaien dat doen. En je hebt diertjes die afwachten en actief aanvallen als ze merken dat er fytoplankton langskomt. Maar er zijn ook zoöplanktonsoorten die beide technieken kunnen toepassen, afhankelijk van de prooi.’ En dat gegeven gebruikt Stef om te onderzoeken wat het effect is van zandwinning. “We kunnen met DNA onderzoeken wat de diertjes hebben gegeten, en dat vergelijken met het DNA dat we vinden in het water waarin de dieren leefden. Vervolgens kijken we of wat ze eten afhangt van de omgevingsfactoren, die (mede) beïnvloed worden door zandwinning.’
De foto’s zijn genomen door Stef Gerard en Lucas Warmuth.
